Pomiar pH gleby dla amatorów

Jak pH wpływa na rośliny?

Jeśli Twoje rośliny nie rosną prawidłowo, choć Ty posadziłeś je w najżyźniejszej glebie i przetestowałeś już chyba wszystkie preparaty nawozowe jakie są dostępne na rynku…  a one ciągle mają objawy niedoborów poszczególnych pierwiastków, warzywa nie wyrastają jak powinny, a krzewy i drzewa nie plonują jak należy, osłabione rośliny nękają do tego szkodniki i choroby… to już czas byś wykluczył nieodpowiedni odczyn pH gleby w Twoim ogrodzie.

Wybaczycie, że nie popełnię tutaj referatu wyjaśniającego definicję pH – ale do dzisiaj nie rozumiem w jaki sposób wykuwanie na pamięć sentencji o ujemnym logarytmie dziesiętnym ze stężenia jonów wodorowych mogłoby nam pomóc w praktycznym zastosowaniu tego zjawiska jakim jest pH. Także podarujemy sobie te przyjemności. 😉

Z rzeczy, które warto wiedzieć skala pH jest 14 stopniowa, a jej podział widoczny jest na poniższym rysunku.

Metody oznaczania pH

Z rzeczy podchwytliwych, w Polsce stosuje się dwie metody oznaczania pH – jedna w zawiesinie KCl, a druga w H₂O. Dla zobrazowania problemu zawsze przytaczam moją ulubioną anegdotkę o początkach upraw borówki w Polsce, kiedy to naukowcy bazujący na wynikach badań z USA (ojczyzna borówki) uparcie stosowali pH wskazane przez tamtejszych specjalistów. Dopiero po wielu latach niepowodzeń w uprawie, ktoś doznał olśnienia, że pH oznaczane było inną metodą niż najpopularniejsza w Polsce (w H₂O), a wynikłe z tego faktu różnice okazały się mieć ogromne znaczenie. Poniższa tabelka przedstawia klarownie różnicę pomiędzy tymi dwoma metodami.

Przedziały pH gleb oznaczonego w zawiesinie KCl i H₂O:

Optymalne pH dla roślin:

Poza nielicznymi gatunkami jak np. zasadolubna lawenda czy kwasolubna borówka rośliny najlepiej funkcjonują gdy nasza gleba posiada lekko kwaśny lub obojętny odczyn pH na poziomie 5,5-6,5. Literatura fachowa podaje jednak przedział pH 6,0-7,2 jako optimum, w którym większość pierwiastków jest łatwo dostępna dla roślin.  Kluczem do sukcesu uprawy jest wiedza w jaki odczyn pH jest właściwy dla danej rośliny i zapewnienie go w warunkach naszego ogrodu.

Jakie pH ma woda, którą podlewasz swoje rośliny?

Z rzeczy niesamowicie istotnych jest również świadomość jakie pH ma woda, którą podlewamy rośliny. Gleba po pewnym czasie przyjmuje bowiem pH wody, którą podlewamy nasze rośliny.  Dzieje się tak, ponieważ wraz z wodą dostarczamy do gleby również rozpuszczonych w niej soli, co może powodować zmianę zawartości składników mineralnych i odczynu gleby. Dlatego między innymi nie powinno się podlewać krzewów borówki wodą pobieraną bezpośrednio z wodociągów, bo ta ma pH zasadowe. Najlepszą opcją jest podlewanie odstaną, lekko ogrzaną przez słońce deszczówką.

Wpływ pH na dostępność składników odżywczych

Poniższy wykres obrazuje nam dokładnie, że odczyn gleby jest szalenie istotny – decyduje bowiem w jakim stopniu pierwiastki zawarte w glebie są dostępne dla roślin. I tak na przykład w glebie o pH niższym niż 6 rośliny będą miały problem z przyswajaniem niezbędnego dla roślin magnezu, który przechodzi w formy trudne do pobrania przez korzenie roślin, stąd na plantacjach borówek często wykonuje się zasilanie dolistne nawozami zawierającymi ten składnik.

Jaki odczyn gleb przeważa w Polsce?

Jak widać na poniższej mapce w większej części Polski gleby mają charakter kwaśny bądź lekko kwaśny i to taki właśnie odczyn zwykle mają gleby w naszych przydomowych ogrodach. Jeśli jednak urządzasz od podstaw ogród przy świeżo wybudowanym domu, zwłaszcza jeśli chodzi o domy na osiedlach szeregowców budowanych przez deweloperów – to bardzo duże jest prawdopodobieństwo, że ze względu na spore pozostałości materiałów budowlanych i gruzu w glebie będzie ona miała bardzo zasadowy charakter.

Na jednym ze świeżo wybudowanych podpoznańskich osiedli, pomiar u klienta wykazał pH w okolicach 8 – a to zniesie chyba tylko lawenda i ewentualnie psiankowate (pomidor, ziemniak, papryka).

Wśród przyczyn zakwaszania gleb znajduje się min. wypłukiwanie zasad do głębszych poziomów gleby, odprowadzanie kationów o charakterze zasadowym (Ca, Mg, Na, K) z plonami, stosowanie niektórych nawozów mineralnych (np. siarczan amonu, mocznik), powstawanie kwasów w wyniku rozkładu substancji organicznej no i cieszące się złą sławą kwaśne deszcze.

Zmiana pH to nie takie hop-siup!

Musicie więc być świadomi faktu, że jeśli znacząco zmieniliśmy pH gleby w ogrodzie to będzie miała ona tendencje do powracania do stanu wyjściowego (chociażby ze względu na powyższe czynniki czy rodzaj skały macierzystej, która może mieć charakter zasadowy i sukcesywnie odkwaszać glebę).  Oczywiście zawsze kiedy zdecydujemy się na drastyczną zmianę pH gleby musimy mieć świadomość, że rośliny źle znoszą takie nagłe wahania odczynu gleby. Dlatego zabiegi odkwaszania czy zakwaszania gleby warto przeprowadzać stopniowo, a jeśli mamy taką możliwość najlepiej osiągnąć pożądane pH przed posadzeniem jakichkolwiek roślin.

Jak możemy zmierzyć pH gleby?

Na początek gdy obejmujemy nowy ogród warto wykonać kompleksowe badanie gleby wysyłając próbki do odpowiedniej Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej najbliższej naszemu miejscu zamieszkania.  Takie badanie wiąże się jednak z wydatkami, na które nie każdy z nas może sobie pozwolić. A ponieważ sprawdzanie pH gleby powinno być dla nas częścią wiosennej rutyny w ogrodzie to warto poszukać tańszych, a równie skutecznych metod.

Do wyboru mamy wiele metod. Zacznijmy od tych dokładniejszych ale droższych – potencjometrycznych. Pomiaru dokonuje się za pomocą pH-metrów  elektronicznych – należy wykonać roztwór wodny gleby lub po prostu przyłożyć czujnik urządzenia do powierzchni gleby . Minusem tej metody jest wysoka cena urządzeń, gdyż te dobrej jakości kosztują od 200 zł wzwyż, no i trzeba się liczyć z faktem, że co jakiś czas musimy dokupywać roztwory buforowe służące do kalibracji urządzenia. Naprawdę odradzam marnowanie pieniędzy na wszystkie mierniki pH poniżej tej kwoty, zwłaszcza zielone plastikowe mierniki tak popularne na allegro.

Metody kolorymetryczne nie są tak dokładne jak potencjometryczne, jednak na potrzeby domowego ogrodu w zupełności wystarczą. Tutaj mamy do wyboru papierki lakmusowe lub różnego rodzaju odczynniki barwiące roztwór na kolor odpowiadający wykrytemu pH.

Moim ulubionym (bo najprostszym i najszybszym) sposobem jest sprawdzanie pH za pomocą płynu Helliga. Odbywając pierwszą wizytę w domu klienta w kilkanaście sekund mam jasność z jakim rodzajem podłoża mamy do czynienia i jakie w związku z tym będą nasze pierwsze kroki.  Wystarczy nasypać odrobinę gleby na zagłębienie porcelanowej płytki i zalać odpowiednią ilością płynu po czym porównać uzyskany kolor ze skalą barwną znajdującą się na płytce.

Mamy za sobą wyczerpujący wstęp teoretyczny, natomiast tutaj możesz zobaczyć zestawienie zawierające wymagania poszczególnych warzyw pod kątem pH, a wkrótce także naturalne metody regulacji odczynu gleby.