12 zasad projektowania permakulturowego

Na wstępie pragnę przypomnieć, że permakultura nie dotyczy tylko samego ogrodnictwa, czy rolnictwa. Permakultura obejmuje bowiem znacznie szerszy kontekst, odwołując się w niektórych swoich założeniach nawet do  relacji międzyludzkich. W moim odczuciu więc permakultura jest rodzajem filozofii życiowej, która pozwala wprowadzić stan równowagi do naszego życia. Równowagi, która daje poczucie błogiego spokoju i życia w zgodzie z przyrodą i samym sobą. To chyba dlatego  tak za nią przepadam. Co więcej wierzę głęboko, że jest odpowiedzią na problemy współczesnych cywilizacji, które powoli zaczynają – brutalnie mówiąc – tonąć we własnych ekskrementach, tworząc wokół siebie środowisko, które nie nadaje się do życia.

Permakultura mogłaby to wszystko uleczyć.

Zarzucając Was odrobiną bełkotu naukowego wedle popularnej wikipedii:

„Permakultura – jest to gałąź projektowania ekologicznego, inżynierii ekologicznej i projektowania środowiska, tworząca zrównoważoną architekturę siedzib ludzkich i samoregulujące się systemy rolnicze na wzór ekosystemów naturalnych.”

Co dla mnie jest istotne z powyższej definicji?

Wzorując się na naturze i procesach w niej zachodzących – permakultura prowokuje nas do projektowania dosłownie wszystkiego, tak by było to przemyślane, funkcjonalne i efektywne. Permakultura brzydzi się każdą zbędą pracą, która z łatwością mogłaby być wyeliminowana – dlatego każdy element ogrodu powinien być przeanalizowany pod kątem funkcjonalności i ergonomii pracy. Chociażby odpowiednia lokalizacja kompostownika, tak by wyeliminować konieczność transportowania odpadków roślinnych na drugi koniec ogrodu. Projekt siedliska permakulturowego zawiera natomiast strefy ogrodu rozchodzące się najczęściej w okręgach, których odległość od domu nie jest przypadkowa i najbliżej projektuje się te, które najczęściej się odwiedza i które wymagają najwięcej troski i doglądania. I tak na końcu siedliska znajduje się moja ulubiona strefa dzika – która poza ogrodzeniem żyje własnym życiem zapewniając nam różnorodność biologiczną.

Czyli nad wszystkim musi królować niezmiennie zdrowy rozsądek, a naszą największą aspiracją życiową powinno być stworzenie trwałego i samowystarczalnego systemu, który poradzi sobie doskonale (albo i jeszcze lepiej) gdy nas miałoby nagle zabraknąć. J

A teraz tam tara dam – fanfary proszę!

Obiecane 12 zasad projektowania permakulturowego, z krótkim wyjaśnieniem:

1. Obserwuj i bierz udział (Observe and interact): zanim wkroczysz do akcji rozejrzyj się, obserwuj klimat, najczęstsze kierunki wiatru, poziom wód gruntowych w poszczególnych porach roku, ilość opadów, rodzaj i zasobność ziemi, rodzaj skały macierzystej, zobacz jakie zwierzęta występują na tym terenie, jakie są zależności między nimi – dopiero wtedy działaj. Bądź pewny jakie interakcje zachodzą pomiędzy poszczególnymi elementami ekosystemu i naucz się je przekuwać na własną korzyść.
2. Złap i zatrzymaj energię (Catch and store energy): Energię wody, słońca, wiatru. Twórz systemy gromadzące zasoby podczas dobrobytu,  by zachować je na gorsze czasy. Gromadź wodę deszczową w zbiornikach i stawkach.
3. Bądź wydajny (Obtain a yield): Oszczędzaj również swoją energię – nie przepracowuj się niepotrzebnie, pracuj mądrze a nie ciężko, uczyń przestrzeń dookoła siebie maksymalnie funkcjonalną. Cokolwiek tworzysz niech będzie to użyteczne i wielofunkcyjne.
4. Stosuj samodyscyplinę i zaakceptuj skutki swoich działań (Apply self-regulation and accept feedback): Ograniczaj niewłaściwe zachowania. Nie skacz z projektu na projekt, tylko realizuj plan krok po kroku, unikniesz w ten sposób chaosu. Nie rozpaczaj gdy coś się nie uda, zaakceptuj porażkę, podziękuj za naukę, wyciągnij wnioski i podejmij jeszcze jedną doskonalszą próbę.
5. Stosuj i doceniaj zasoby i usługi odnawialne (Use and value renewable resources and services): Korzystaj w pełni z obfitości natury, aby ograniczyć zachowania konsumpcyjne i zależność od zasobów nieodnawialnych. Jeśli już musisz stosuj szklane opakowania – można je wykorzystywać wielokrotnie, przez wiele lat.
6. Nie wytwarzaj odpadów (Produce no waste): Nie marnuj, naprawiaj to co da się zreperować, daj drugie życie temu co już zepsute na amen. Poddawaj recyklingowi co tylko możliwe.
7. Projektuj od wzorców do szczegółów (Design from patterns to details): Patrząc z dystansu, możemy obserwować wzorce w naturze i społeczeństwie. Mogą one stanowić trzon naszych projektów, do których dodamy następnie szczegóły. Ściółka w ogrodzie – to odwzorowanie ściółki leśnej. Ogród leśny – i odwzorowanie w nim pięter roślinności jak w lesie.
8. Łącz, nie dziel (Integrate rather than segregate): Gdy umieszczamy właściwe rzeczy na właściwym miejscu, powstają między nimi związki, i rzeczy te pracują wspólnie, nawzajem się wspierając. Stosuj uprawę współrzędną roślin (tych, które na siebie dobrze oddziałują, np. marchew, sałata i pomidor). Łącz różne funkcje w jednej przestrzeni, sad połącz z ogrodem, połącz las z sadem (korzystne oddziaływanie drzew iglastych na drzewa owocowe), wypasaj kury i kaczki w sadzie (zjadają robale z opadłych owoców).
9. Stosuj małe i powolne rozwiązania (Use small and slow solutions): Małe i powolne systemy są łatwiejsze w utrzymaniu niż duże, lepiej wykorzystują zasoby lokalne i dają wyniki bardziej zrównoważone. Zawsze zadawaj sobie pytanie czy coś można zrobić w prostszy sposób, nie rzucaj się od razu na drogie i duże rozwiązania. Korzystaj z zasobów, które aktualnie masz, z  możliwości, które posiadasz i działaj bez pośpiechu. Rzadko kiedy w ogrodnictwie otrzymujesz natychmiastowe rezultaty.
10. Stosuj i doceniaj różnorodność (Use and value diversity): Różnorodność zmniejsza wrażliwość ekosystemu  i ogranicza występowanie w nim wahań. W różnorodnym ekosystemie rzadko dochodzi do nadmiernej gradacji szkodników i chorób (jak plagi chrabąszcza majowego w leśnych monokulturach, choroby grzybowe zbóż).
11. Wykorzystuj krawędzie i doceniaj elementy graniczne (Use edges and value the marginal): Najciekawsze sceny rozgrywają się w miejscach granicznych: między lasem a polem, nad brzegiem rzeki, między łąką a ogrodem.  Są to często najbardziej cenne, różnorodne i produktywne elementy ekosystemu. Dlatego w permakulturze siedlisko ma swoje strefy użytkowe (6 stref) a w ogrodzie zaleca się projektować spirale, koła, cząstki pomarańczy – co daje dużo elementów granicznych.
12. Kreatywnie wykorzystuj zmiany i reaguj na nie (Creatively use and respond to change): Poprzez uważną obserwację możemy wpływać na zmiany zachodzące w otoczeniu, reagując we właściwym momencie jesteśmy w stanie uniknąć strat lub wręcz osiągać dzięki nim korzyści. Środowisko, pogoda, my sami – wszędzie zachodzą zmiany – obserwuj je.